Na drie succesvolle en drukbezochte voorstellingen van ‘Streekgenoten’, Joden in de Veenkoloniën’ in diverse Noordelijke theaters heeft zondag de vierde en laatste muzikale en verhalende voorstelling plaats gevonden over de muzikale familie Stoppelman. De grote zaal van het Kerkelijk Centrum De Voorhof in Westerbork was met een zeer ruim publiek totaal uitverkocht. Er was meer belangstelling voor dan de ruimte toeliet. De herdenkingsvoorstelling was overweldigend en aangrijpend.
In dit bijzondere podiumproject is het intrigerende verhaal verteld van de muzikale Joodse familie Stoppelman uit Oude Pekela, die voor de Tweede Wereldoorlog op vele bruiloften en partijen speelde. Het achtkoppige strijkorkest van vader Lazarus en zijn zeven zonen trad op bij trouwerijen en feesten, waar de Stoppelmannen graag geziene gasten waren.
Heel bijzonder was de aanwezigheid van de nazaat Paul Stoppelman. Alle kinderen van Lazarus Stoppelman, hun partners en bijna alle kleinkinderen zijn omgebracht. Twee kleinzoons van Lazarus broer Mozes zitten tweeënhalf jaar in een Duits concentratiekamp en worden als de Russen naderen op dodenmars gestuurd. Emil Stoppelman overleeft dit niet, zijn broer Eugen overleeft wel. Hij trouwt na de oorlog een andere Joodse overlevende en ze krijgen twee zonen. Waarvan Paul Stoppelman aanwezig was afgelopen zondag in Westerbork.
Verteller Beno Hofman las een brief voor van een van de Stoppenmannen vlak voordat hij vanuit Westerbork werd doorgestuurd naar Auswitch. Zonder te weten wat er allemaal boven z’n hoofd hangt klinkt in zijn brief hoop in door. Hij schreef aan zijn verloofde: “Na mijn terugkeer kunnen onze luchtkastelen worden vervuld.” Na de aankomst in Auswitch gaat hij meteen door naar de gaskamer.
Na het eindigen van het voorlezen had het hem zichtbaar geraakt. Hofman: “Met je er zo in te verdiepen in de Joodse geschiedenis, en je weet hoe het met de familie Stoppelman is afgelopen, en met bijna alle Joden, komt het natuurlijk heel dichtbij. En als je weet dat er maar een enkeling de concentratiekamp overleefde. Zoals Eugen Stoppelman, die twee en een half jaar concentratiekamp en een dodenmars heeft overleeft. Van die eens zo omvangrijke Joodse Veenkoloniale familie Stoppelman er is nog nauwelijks iemand meer. Dat doet natuurlijk iets met je.”
Ook aan Bert Hadders was het zichtbaar aangrijpend. “Ik heb me in het verhaal verdiept en er boeken over gelezen. Mijn insteek was om deze mensen een gezicht te geven. De omlijsting met deze beeldende liedjes brengt het heel dicht bij. Met een verhaal en een naam begrijpen mensen het beter dan met cijfers. Des te schrijnender wordt ook de afloop.”
De muzikale en verhalende herdenkingsvoorstelling over de muzikale familie Stoppelman werd omlijst met beeldende liedjes van Bert Hadders. Van arrangeur Tim Nobel is de opzwepende klezmermuziek uitgevoerd door het veelgevraagde 'Bolotny Trio'. Het mooie stemgeluid van mezzosopraan Hanneke Tichelaar verrijkte de gelieerde klassieke werken door het 75-koppige orkest van de Veenkoloniën, het VKSO, o.l.v. dirigent Lubertus Leutscher. De vaste VKSO harpeniste Nienke van Leijden had haar leerlinge Rian Lenting gevraagd of ze voor het project tweestemmig mee wilde spelen. De stad Groninger historicus Beno Hofman vertelde het intrigerende verhaal van de muzikale Joodse familie.
Deze laatste voorstelling, een herdenkingsvoorstelling van ‘Streekgenoten’, Joden in de Veenkoloniën’ was tevens een overgangsvoorstelling naar de aankomende serie: ‘Streekgenoten, Stad, Streek en Trouw’. Een serie voorstellingen met familieverhalen, poëzie, pianomuziek, zang, en performances die de Stichting Narare met ROODPALEIS vanaf 31 maart gaat uitvoeren. Een bijzondere compositie in deze reeks voorstellingen is 'Machmes Wos' dat in 1996 gecomponeerd is voor de speelfilm 'For My Baby'.
Het is een prachtig lied getoonzet door componist Louis Andriessen (wereldpremière van een nieuwe bewerking) en in 2019 op verzoek van Andriessen en Torenbos door Bob Zimmerman bewerkt voor zowel groot orkest als voor kleine bezetting. Dit 'Machmes Wos' vormde tevens de rode draad tijdens deze herdenkingsvoorstelling. Centraal in ‘Streekgenoten, Stad, Streek en Trouw’ staan de ooggetuigenherinneringen van de Holocaust gedurende 1940-1945.
Bij de voorstelling in Westerbork werd tijdens het indringende lied ‘Machmes Wos’ op niet eerder vertoonde wijze stilgestaan aan de periode ’40-’45. In het bijzijn van zeker 10 streekgenoten, waaronder een 100- jarige, die ooggetuigen waren, en hun opgetekende herinneringen middels een ongeopende brief – op indrukwekkende wijze- ceremonieel achterlieten.
Arrangeur Tim Nobel greep het voorlezen van de brief ook aan. Het was voor hem een ontzettend bijzonder project om aan mee te werken. “Met al die factoren en met zo’n veelzijdig programma. Het is amateurkunst met professionele kunst en verschillende disciplines bij elkaar. Het was een volledige cross-over.” Violist Sergei Bolotny van het NNO, en eerste violist en concertmeester van het VKSO, speelde op hoog niveau. Hij heeft op allerlei concoursen meegedaan en internationale prijzen gewonnen. Sergei treedt o.a. op in het 'Bolotny Trio', samen met Tim Nobel en Don Hofstee.
Voor Paul Stoppelman was het ook zeer emotioneel. Hij was zeer aangenaam verrast door de prachtige uitvoering. Zijn vader Eugen kwam oorspronkelijk uit Groningen. Waar hij na de oorlog geen familie meer aantrof. In Amsterdam had zijn vader zijn moeder leren kennen, ook zij was een Joodse overlevende.
In het bijzijn van een groot aanwezig publiek, nazaat Paul Stoppelman, componist en arrangeur Bob Zimmerman en zelfs de commissaris van de Koning in provincie Drenthe Jetta Klijnsma, werd de reeks ‘Streekgenoten’, Joden in de Veenkoloniën, waardig afgesloten om vervolgens over te gaan naar een intrigerende reeks: ‘Streekgenoten, Stad, Streek en Trouw’.
Zie: www.vanplan.nl , www.narare.nl en www.roodpaleis.nl
