Tekst Hans van Noort [ hansvannoort@parkstadveendam.nl ]
Een togamakerij in Ommelanderwijk? Hier bij ons in Veendam? Nog nooit van gehoord. Toga’s zijn toch van die lange jurken die rechters dragen? Wat zijn toga’s precies? Door wie worden ze gedragen? Tijdens welke plechtigheden? Of is het gewoon beroepskleding? Maar hoe worden die dan gemaakt? Zijn die altijd hetzelfde? En die ‘pet’ dan?
Iemand in toga straalt waardigheid, voornaamheid uit. Dat is niet zomaar iets. Over dat iets kan ze alles vertellen. We zijn op bezoek bij mevrouw Monica Meerman – togamaker aan de Ommelanderwijk nummer 119.
Buiten aan de pui hangt sinds 2016 een uithangbord waarop staat vermeld: Atelier Zlatka. Monica is de dochter van Zlatka Štumberger, vandaar deze naam. Zlatka opende in 1997 een verstelatelier dat later uitgebreid werd met maatkleding. De togamakerij kwam er in 2005 bij, toen de eerste toga voor de universiteit van Groningen het atelier verliet. In 2015 overleed Zlatka, vrij plotseling, op de jonge leeftijd van 60 jaar. Het bedrijfje had in de academische wereld al een goede naam opgebouwd.
Monica besluit om atelier Zlatka voort te zetten. Ten eerste uit respect voor het ambacht en ten tweede om het door haar moeder opgebouwde niet verloren te laten gaan. Atelier Zlatka gaat door, maar alléén in toga’s en toga accessoires.
“Het was een hele omschakeling,” memoreert Monica. “Ik had helemaal géén opleiding in deze richting. Gelukkig heb ik de creativiteit en het omgaan met naald en draad van thuis meegekregen.” Monica is als een echte autodidact aan de slag gegaan. Zelf zegt ze daarover: “veel meters maken, veel lezen, van je fouten leren én oefenen, oefenen, oefenen.”
Bij de opening van het academisch jaar, loopt er onder normale omstandigheden - géén corona - een lange statige stoet (cortège) professoren in toga met baret van het academiegebouw naar de Martinikerk, alwaar de plechtige opening plaats vindt. De rector magnificus ontvouwt daar de plannen voor het komende college(studie)jaar. De cortège wordt voorafgegaan door pedellen (stafdragers), eveneens in toga én met een steek (punthoed). Het geheel is een prachtig traditioneel schouwspel.
We hebben al onthult dat professoren en de pedel een toga dragen. De toga’s van iedere universiteit zijn anders. De verschillen zitten vaak in de details zoals de versierselen op de mouwen of de accenten op de satijnen of fluwelen kragen. Soms zijn er ook specifieke kenmerken voor de verschillende faculteiten. “Niet hier in Groningen,” vertelt Monica.
Ook aan de baret worden eisen gesteld. Die moet hier gedragen worden met een punt naar voren en is ook zwart met een kleine zwarte knoop bovenop en fluwelen versiering met soutache koord op de rand. Wel mag er middels de voering van de baret enige kleur worden aangebracht. De bef is van wit katoen.
Verder hoort bij academische plechtigheden nog een kledingstuk die Monica vervaardigt. Bij de toekenning van een eredoctoraat krijgt diegene namelijk een kappa om gehangen van desbetreffende universiteit. Dat geeft de plechtigheid een extra dimensie. In 2009 mag Zlatka Štumberger de kappa voor de Rijksuniversiteit Groningen ontwerpen en sindsdien dragen onder andere Nobelprijswinnaar en aartsbisschop Desmond Tutu, Ban Ki-moon en vele andere bijzondere personen een kappa uit Veendam. “Wat een eer!”
In sommige gevallen kunnen de mouwen van de toga vanaf de elleboog open. Dit werd speciaal gedaan om de grote manchetten niet smerig te laten worden bijvoorbeeld bij een (snij)les anatomie. De prof had toen tijdens de colleges zijn toga aan!
Er zijn meer mensen die een toga mogen dragen. Zoals diegenen die verbonden zijn aan de rechtbank zoals: rechters, advocaten, griffiers en officieren van justitie. Aan deze toga’s worden eveneens strenge eisen gesteld, die zijn vastgelegd in het Koninklijk Besluit van 22 december 1997 – Kostuum- en Titulatuurbesluit rechtelijke organisatie.
Voor toga’s die gedragen worden door predikanten en BABS (Buitengewoon Ambtenaar Burgerlijke Stand - trouwambtenaar) spelen minder strakke voorschriften. “Voor een predikante maakte ik een witte toga met op de wijde mouw een vredes duif geborduurd,” vertelt Monica nog enthousiast.
Voor de BABS gelden gemeentelijke regels, waarbij kleur en ontwerp meestal al bepaald zijn. “Bij zelfstandige BABS maak ik in opdracht naar eigen ontwerp een toga. Ik kan dan meer op de wensen van de klant ingaan.”
De zwarte, zuiver scheerwollenstof, die Monica gebruikt voor haar toga’s, is licht van gewicht en draagt comfortabel. “Het moet een feestje zijn.” Ook aan de kleding die onder de toga gedragen wordt worden eisen gesteld. Je kunt moeilijk in een korte broek en op sneakers onder je toga verschijnen!
Aan de voering van de toga’s hebben we nog géén aandacht geschonken. Daar is bij sommige togadragers iets meer toegestaan, omdat toga’s in principe altijd gesloten worden gedragen. “Laatst kreeg ik een opdracht om een rood geblokt overhemd te verwerken in de voering van een advocaten toga. Ik heb geprobeerd dat zoveel mogelijk in de originele staat te laten, dat is aardig gelukt. De klant was bijzonder tevreden. Als je nu de toga openslaat, springt het overhemd onmiddellijk in de kijker. Het contrast is fantastisch.”
Elke gemaakte toga wordt gesigneerd, het zijn tenslotte kunstwerken! Op de voering aan het voorpand prijkt dan een zwarte label met de handtekening ‘Z. Štumberger’.
De naam van de eigenaar wordt aan de binnenzijde geborduurd, zodat direct zichtbaar is aan wie de toga toebehoort.
Wanneer toga’s aan elkaar worden overgedragen, kan men ook terecht bij Monica en zal ze de toga aanpassen naar de nieuwe drager.
Monica gaat bij het maken van toga’s uit van kwaliteitsstoffen voor duurzaamheid en comfort. De prachtige zwarte scheerwollenstoffen worden in Italië geweven. Ook het fluweel en satijn zijn van een uitzonderlijke klasse. Befjes zijn van katoen of geplisseerd batist.
De levertijd bedraagt ongeveer 3 tot 8 weken, afhankelijk van de extra’s. De klant maakt een afspraak, daarna vindt het opmeten plaats (maatbriefje + evt. tekening), een leverdatum wordt afgesproken en tenslotte volgt nog het passen.
In het boek Wadapatja van Martin Hillenga worden 101 Groninger tradities beschreven. Op pag. 125 e.v. wijdt hij uit over dit ambtsgewaad. En zowaar Monica Meerman met haar Atelier Zlatka komt uitvoerig aanbod.
Meer informatie:
www.atelier-zlatka.nl
of +31(0)6 19862507
of mail: atelierzlatka@gmail.com
