Tekst Hans van Noort

Een gedeelte van de oude steenfabriek in Ommelanderwijk biedt plaats aan een unieke verzameling oude landbouwwerktuigen en –gereedschap. Het gaat om spullen van voor de mechanisatie, dus globaal van vòòr 1950 én vanuit het veenkoloniale gebied. Nu is het de normaalste zaak van de wereld als we reusachtige trekkers en mega combines op Neerlands wegen tegenkomen. Toen werd alle zware landarbeid verricht door de boer zelf met zijn landarbeiders geholpen door paarden, liefst van dat prachtige Groningse ras. Dit stukje geschiedenis moet natuurlijk bewaard blijven, vandaar dat het in een stichting en museum is ondergebracht, de Collectie ter Borg.

Coba en Henk ter Borg woonden in Borgercompagnie. De boerderij staat bekend als die van de mooie beelden. Dit zijn de Romeinse godinnen Flora - godin van de lente en bloemen, en Ceres godin van de akkerbouw en moederliefde. Zij staan symbool voor de ideeën van Henk en Coba en wat op hun boerderij te gebeuren stond.

Henk (1923 – 2007) had als hobby het verzamelen van oud gereedschap. Met enige regelmaat verschenen gezelschappen belangstellenden op de boerderij om zijn verzameling te bekijken. Hij kon er boeiend over vertellen. Die groepjes waren bijvoorbeeld “Plattelands vrouwen – Vrouwen van Nu” of andere geïnteresseerden. Rond 2000 ging Henk sukkelen met zijn gezondheid en kwam de vraag boven “wat moeten we hiermee als ik er later niet meer ben.” Via via kwamen ze bij notaris Schober terecht en is een stichting opgericht tot behoud van de Collectie ter Borg. Na het overlijden van Henk bleef Coba alleen achter in die grote boerderij. Een jaar later komt Coba bij een tragisch treinongeval bij Scheemda om het leven. Ze is dan 79 jaar.

De boerderij wordt verkocht en de verzameling gaat “zwerven.” Eerst wordt die ondergebracht in de schaapskooi in Borgercompagnie. De stichting gaat op zoek naar iets beters, maar dat lukte niet. Contacten met de Lavendelboerderij in Nieuwediep lopen op niets uit, de gemeente is tegen het bouwen van een nieuwe schuur. Ook een fraai plekje bij de fam. Jansen in Wildervank wordt het niet. Dan de collectie maar opslaan in de “Jonker loods.” Na bijna 8 jaar komt men terecht bij de fam. Panman in Ommelanderwijk 53, achter de Stainkroeg. Daar is een “donders plekje” bij de oude droogovens van de steenbakkerij. Door middel van diverse subsidies, fondsen en veel zelfwerkzaamheid wordt de ruimte opgeknapt tot wat het nu is. In 2014 wordt de nieuwe locatie feestelijk geopend door burgemeester Sipke Swierstra. Om elkaar het museum en gelegenheidscafé De Stainkroeg niet in de weg te zitten wordt achter het museum een bar gebouwd, zodat ieder zijn eigen plekje heeft. “Natuurlijk zijn er wensen,” aldus Wim Dussel, adviseur van het stichtingsbestuur. “Graag zouden we de bibliotheek uitbreiden. Van het Veenkoloniaal Museum hebben we net een aantal boeken over de landbouw in dit gebied gekregen.”

Wat kom je allemaal tegen in het museum?
Van alles wat met de landbouw in het veenkoloniaalgebied te maken heeft. Verschillend handgereedschap als scheppen in allerhande soorten en maten, vorken, schoffels, stekers, hamers, dorsvlegels te veel om op te noemen. Maar ook allerlei soorten messen om de slootkanten te schonen. Kleine machines als ploegen, eggen, zaai- en rooimachines en kruiwagens. Een bijzonder exemplaar is de zaaiviool. Op een levensgrote foto staat Henk ter Borg afgebeeld met zijn “instrument.” Het diende om klaver te zaaien, dat met grote nauwkeurigheid geschiedde en waarbij het morsen zoveel mogelijk voorkomen diende te worden. Zaaigoed was in die tijd kostbaar! Ook is er veel te zien van rondom de boerderij. Karnbussen, teems, melkkannen staan uitgestald, evenals weegapparatuur - een bascule met gewichten. De onkruidbestrijding uit die jaren is ook niet vergeten! Er wordt eveneens aandacht gevraagd voor de huisslachterij en de petroleumventer. Deze laatste kwam regelmatig langs om zijn waar aan te prijzen. Tripklompen voor in het veen trekken ook altijd de aandacht. Levensgrote foto’s aan de wand geven een inkijkje in het leven van toen. Bij verschillende onderwerpen kun je je mobieltje voor een code houden, waarna een kort filmpje volgt over het betreffende thema, heel aardig om een en ander te verlevendigen, zeker voor de kinderen.

Er wordt veel samengewerkt met het Veenkoloniaal Museum, de S.T.A.R. - Stadskanaal, het NNTTM te Zuidbroek en Het Kapiteinshuis in Nieuwe Pekela.

Het museum is slechts op afspraak geopend én tijdens de lezingen die het afgelopen jaar op een aantal zondagmiddagen gehouden zijn. Maar daar komt als het aan het bestuur ligt verandering in. “Het mooiste is als we één middagje per week geopend zijn voor het publiek.” Ondanks dit alles trekt de collectie jaarlijks toch een kleine duizend bezoekers. Gasten van het gelegenheidscafé worden, op verzoek rondgeleid door een van de gidsen.
Een schoolklas heeft inmiddels ook al een bezoek gebracht aan het museum in het kader van een boerderij-project.
In verschillende fietstochten is het museum opgenomen o.a. laatst georganiseerd door de ANBO.

Wim Dussel

Het bestuur van de Stichting Het museum Collectie ter Borg bestaat uit:
Bé Buining - voorzitter
Susanne Zwaneveld - secretaris
Pieter Bentum - penningmeester
en de leden: Evert Jan ter Borg en Carla van der Linden - nazaten van Henk en Coba; Alie Panman
en adviseurs: Wim Dussel, Herman Wolrich en Piet ten Have.

Lezingen 2018
Voor de lezingen van het komende seizoen, vanaf februari, heeft het bestuur weer een aantal deskundigen kunnen contracteren. Zij zullen aandacht besteden aan de herinrichting vanaf 1960. De lezingen zijn in samenwerking met de Heidemij. Tevens is er dan een wisselexpositie in het museum. Het belooft weer interessant te worden.

De entreeprijs van het museum bedraagt € 3,00. Dat kan natuurlijk niet uit, maar door een strikt beleid van de penningmeester, diverse schenkingen en zelfwerkzaamheid kan het hoofd boven water blijven.

Het museum is op zoek naar vrijwilligers om alle voorwerpen te conserveren én in goede conditie te houden. Dat vraagt veel tijd! Gelukkig is een (te) klein groepje dat deze taak op zich heeft genomen.

Meer informatie: www.collectieterborg.nl of via info@collectieterborg.nl