Foto's: Ronny, Regio-Events
Tekst: Jaap Duit, voorzitter stichting Jatrie

STADSKANAAL - Dankzij een tip en de oplettendheid van Jan Geertsema is een authentieke rolpaal gered. Het object lag in de berm van de Ceresstraat bij de 2e Afdraai. Geertsema zag direct dat het stuk oud ijzer historische waarde had. Hij nam contact op met de voorzitter van de Stichting Jatrie en deze zag direct mogelijkheden om de rolpaal in oude glorie te herstellen. Het schip Jatrie wordt momenteel met inschakeling van leerlingen van het Noorderpoort gerestaureerd en de rolpaal past uitstekend binnen dit project. Waar de rolpaal in de toekomst een plek zal krijgen, zal nog worden bekeken. Zeker is dat dat in de nabijheid van het Streekhistorisch Centrum zal zijn. Maar wat is een rolpaal?

Langs oude trekvaarten en kanalen zijn ze soms nog te zien. Deze palen dienden voor het geleiden van jaaglijnen van trekschuiten of gejaagde (getrokken) zeilschepen. De meeste rolpalen zijn tegenwoordig uit het landschap verdwenen. In Groningen en Friesland is er echter nog een flink aantal bewaard gebleven op hun oorspronkelijke plek. Ook elders in Nederland en zelfs in het buitenland kun je ze hier en daar nog ontdekken. Rolpalen zijn overblijfselen uit de tijd dat schepen in de kanalen bij tegenwind of windstilte door middel van een jaaglijn werden voortgetrokken (gejaagd). Scheepsjagers waren daar nog tot in de eerste helft van de 20e eeuw verantwoordelijk voor. De rolpalen staan op bochten langs het vaarwater. Ze zorgden voor de geleiding van de jaaglijn, zodat de schepen de bocht goed konden nemen en niet in de wal werden getrokken. Bij scherpe bochten werden de palen soms voorzien van een dubbele rolpaal. In flauwe bochten werden twee rolpalen op korte afstand van elkaar geplaatst.

De rolpaal bestaat uit een verticale paal van ijzer of hout, meestal in beton in de grond verankerd. Aan de kant van het vaarwater bevindt zich aan de boven- en onderzijde van de paal een bevestigingspunt. Daartussen zit een draaibare rol van hout of metaal rondom een as. Aan de bovenzijde en onderzijde van de rolpaal zijn meestal ijzeren geleidingsbeugels gemonteerd, soms voorzien van een sierlijke krul. De geleidingsbeugels moesten voorkomen dat de jaaglijn van de rolpaal afliep.

Voor meer foto's, zie ons fotoalbum