Oud Veendam

Veendam, verdwijnen en verrijzen (deel 2)



Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl


De AE-Kade in 1932. Op de achtergrond de contouren van het Bouwhuis aan de Nieuwe Laan. Links de woningen die aan de Marktstraat staan. Deze straat werd zo genoemd omdat in het oorspronkelijke stratenplan een marktplein stond geprojecteerd op de plaats van het verbrede gedeelte aan de Ubbo Wilkenstraat. Het huisje in het midden is een pomphuisje. Op de voorgrond het voormalige riviertje de Oude AE die werd vergraven tot een vijverpartij.

Grote bedrijvigheid heerste er bij de Kerklaan. Het was rond de eeuwwisseling dat de Kerklaan uitgroeide tot het economische centrum van Veendam. Schepen brachten er goederen die gelost moesten worden of men kwam er goederen laden. Het schip rechts behoorde toe aan snikkevaarder Ten Kley uit Wildervank die een beurtvaart op Groningen verzorgde. De tijd dat deze vrachtschepen in grote getale de veenkoloniale kanalen bevoeren ligt reeds lang achter ons. Tegenwoordig worden de kanalen alleen nog bevaren door de pleziervaart.

Een zeer vroege opname uit de jaren negentig van de 19de eeuw toont ons de omgeving van de kruising Bocht Oosterdiep-Kerklaan. Langs dit gedeelte van het Oosterdiep staan imposante woonhuizen en winkelpanden. In de kanalen heerste grote bedrijvigheid door de vele schepen die er voeren. Goederen werden in die tijd nog grotendeels per schip vervoerd. Op de achtergrond staat de Sarabrug open om een schip te laten passeren. Van enig gemotoriseerd verkeer langs de kanalen is nog geen sprake.

Een blik op het Boven Oosterdiep gezien vanaf het Bocht Oosterdiep ter hoogte van de villa van Engbert Duintjer. De foto dateert uit de begin jaren twintig. De rijbaan is reeds verhard en het bebouwingslint langs het kanaal is nog intact. Links naast de woning van Volgert J.A. Wilkens de boerderij van Doornbosch die later zou wijken ten behoeve van de doorbraak van de Julianalaan. Op de achtergrond in het midden het torentje van de katholieke kerk. De ophaalbrug die toegang gaf tot het Oude Bos is vervangen door een draaibrug.

Het Bocht Oosterdiep gezien vanaf het Boven Oosterdiep begin 1900. Links de monumentale villa van Volgert J.A. Wilkens en ernaast het prachtige pand van de latere burgemeester Ubbo Wilkens. Het straatbeeld straalt nog één en al rust uit. Poseren voor de fotograaf op de rijbaan was nog geen probleem. Het enige verkeer waar men rekening mee diende te houden was de paardentram of een paard en wagen. Rond deze periode groeide het Bocht Oosterdiep uit tot de goudkust van Veendam waar menig groot woonhuis verrees.

Het Bocht Oosterdiep halverwege de jaren twintig van de vorige eeuw. Links de vroegere woning van burgemeester Ubbo Wilkens ernaast de latere woning van dr. Van Heuvelen. Het Oosterdiep werd in die tijd nog volop gebruikt als transportweg. Goederen zoals boomstammen voor de houtfabrieken, aardappelen voor de aardappelmeelfabrieken, planken afkomstig van houtzagerijen, vervoer van agrarische producten enz. Na de tweede wereldoorlog nam het vervoer per schip snel af ten gunste van het vrachtvervoer over de weg.

De kruising van het Bocht Oosterdiep/Boven Oosterdiep met de Julianalaan begin jaren vijftig. Het verkeersbeeld was in die tij nog zeer gemêleerd. Naast auto- en fietsverkeer kwam men ook handkar tegen op de rijbaan getuige de opname. De draaibrug die oa. toegang gaf tot de achtergelegen Schipperstraat zou later vervangen worden door een nieuwe Basculebrug. De Julianalaan werd aan de andere zijde van het kanaal doorgetrokken en kreeg de naam Van Stolbergweg. Opvallend zijn de vele bomen die zich nog aan de landzijde van het kanaal bevinden. De bomen links behoorden tot de monumentale villa van de dames Scholtens.

Een prachtige nostalgische opname van het Boven Oosterdiep van voor 1906. De Willemsbrug is opgedraaid om een schip geladen met turf te laten passeren. De brug gaf oa. toegang tot de achtergelegen Willemsstraat. Het vierde pand links is de voormalige boerderij van Eerkes. Deze boerderij werd, samen met enige woningen pastorie en kerk van de doopsgezinde gemeente, verwoest tijdens de grote brand op 20 augustus 1906. Deze verwoestende brand begon met een brand aan het Boven Westerdiep maar sloeg door de straffe wind over naar het Boven Oosterdiep. Het torentje rechts behoorde tot de doopsgezinde kerk die werd verwoest tijdens de brand. Het torentje werd na de brand niet herplaatst.

We kijken vanaf de Molenstreek in de Tjark Jans Giezenstraat. De straat werd vernoemd naar de voormalige burgemeester die hier zijn ambt vervulde van 1813 tot 1848. Op de achtergrond de Parklaan die na de tweede wereldoorlog Stolperlaan zal gaan heten. Eduard Eugen Stolper was een verzetstrijder die op 5 oktober werd gearresteerd en vermoedelijk op 12 oktober gefusilleerd in Westerbork. De opname werd prachtig geënsceneerd door de fotograaf gezien de ‘acteurs' die op de fotograaf toekomen.

Een oude opname van rond 1890 toont ons een blik op de Molenstreek vanaf de balustrade van de sociëteit Veenlust. Links aan de overzijde van de brug het voormalige hotel De Wildeman van de gebroeders Doewes. Op de voorgrond een scheepsjager die met zijn schip de Veenlustbrug zal passeren. De Molenstreek was in die tijd nog een langgerekt ononderbroken lint richting Ommelanderwijk. Rechts op de foto een rijtje oude schipperswoningen. Van enig gemotoriseerd verkeer is nog lang geen sprake. De kruising Molenstreek - Oosterdiep gold in die tijd als belangrijk verkeersknooppunt zowel voor de scheepvaart als het verkeer over de weg.