De Stichting Wildervanck-Wildervank werd bij de viering van het 350-jarig bestaan van Wildervank in 1997 opgericht. Oorspronkelijk stelde zij zich tot doel om zaken van historisch belang betreffende het dorp Wildervank en de familie Wildervanck te bewaren en te archiveren. Toen duidelijk werd dat de Margaretha Hardenbergkerk buiten gebruik zou raken, als gevolg van het samengaan van de Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Kerk, was uiteindelijk in overleg met de kerkbesturen besloten de kerk in 2007 over te dragen aan de stichting.
De activiteiten waren geconcentreerd op het behoud van het monument en om te komen tot een nieuwe invulling als cultuurcentrum. In het Margaretha Hardenberg Cultuurcentrum worden activiteiten gehouden als kleine concerten, lezingen, presentaties en recepties. Er worden huwelijken gesloten en is het gebouw beschikbaar voor uitvaarten. Tevens is het cultuurcentrum de thuisbasis van het Veenkoloniaal Symfonie Orkest.
Het archiveren van divers oud materiaal is gerelateerd met de geschiedenis van het dorp Wildervank is in zeer brede zin. Waaronder fotomateriaal, ansichtkaarten, boekmateriaal, en verdere voorwerpen. En van kerkgemeenschappen, scholen (sport)verenigingen, en bedrijven.
Voorzitter Harry Hartsema zelf was al 40 jaar geleden met het verzamelen van voornamelijk ansichtkaarten begonnen. Na het oprichten van de stichting had Hartsema kennisgemaakt met medeoprichter Jan Greven. Die via de Foto, Film en Videogroep Wildervank al veel materiaal had verzameld. De collectie werd aan de stichting geschonken. Het afgelopen half jaar heeft Hartsema van diverse particulieren zo’n 1000 geleende foto’s digitaal ingescand.
Hartsema vond de Open Monumentendag een mooie aanleiding om opnieuw een tentoonstelling in te richten met de inmiddels zeer omvangrijke foto- en ansichtkaarten collectie en ander materiaal. Het was voor de stichting een beetje lastig om bij het thema Europa aan te haken. Men heeft het gewoon lokaal gehouden, en dan zo breed mogelijk.
Dat was een schot in de roos. Langs lange tafels hebben al gauw zo’n 125 mensen het uitgestalde materiaal met ruim 2000 foto’s, ansichtkaarten en andere materiaal bezichtigd. Waaronder oude schoolfoto’s, foto’s van de vrijwillige brandweer en de padvinderij in Wildervank, de sportverenigingen, muziekverenigingen, dorpsgezichten en van allerlei gebeurtenissen. Zowel het bedrijfsleven als het sociaal-cultureel gebeuren passeren hierbij de revue.
Tijdens de tentoonstelling kwam ook het 360 jarig bestaan van Wildervank aan de orde. Maar de meeste belangstelling van de bezoekers ging uit naar het Wildervank van hun jeugd. De meesten hebben de tentoonstelling als een reünie ervaren. Mensen die elkaar 30 jaar niet hadden gezien troffen elkaar weer. Het was gezellig druk, en sommigen zijn twee of drie uur in het gebouw geweest.
Harry Hartsema is ook heel verguld met de oude foto’s van kleine middenstanders. “Dat staat bij mij ook wel een klein beetje centraal”, verteld hij. “De grote bedrijven die veel hebben betekend, zoals Anton Schmidt, Meihuizen, Duintjer, De Weijs en de aardappelmeelfabriek Topper en Mandema, worden altijd wel genoemd. Ook in de fotoboeken. Maar de hele grote groep kleine middenstanders veelal niet. Dat vind ik jammer. Daarom is er ook zo weinig over te vinden. Het is onvoorstelbaar hoeveel dat er zijn geweest. Tussen Veendam en Bareveld hadden twee van de drie panden een winkel- of bedrijfsfunctie. Tussen elke laan zat wel een bakker, melkboer, een slager of een kapper. Vaak had men er ook iets anders bij, en bestierde de echtgenote een kleine winkel”.
“Sommigen zaken hadden ook een naam opgebouwd. Mensen uit omliggende plaatsen haalden er hun schoenen, hun kleding en levensbehoeften. In de jaren 60 was de afkalving al begonnen, en gingen veel dingen zich verplaatsen naar Veendam. De familie Weijer heeft in Wildervank diverse zaken gehad. Later heeft een telg uit de familie in Veendam de bekende meubelzaak opgericht. Na meer dan 125 jaar was het bedrijf ermee gestopt, en is de W van Weijer vervangen door de M van Meijer”.
De aardappelmeelfabriek van Topper en Mandema stond vanaf 1900 tot in de jaren dertig op de plek van het herdenkingsmonument. Tegenover het oude station van Wildervank was hotel Bakker en later hotel Westen gevestigd. Later zat transportbedrijf Huisman daar in. De manufacturen- en galanterieënwinkel De Bijenkorf is jarenlang een begrip geweest. Na een brand in 1924 werd de zaak in een nieuw pand voortgezet. In 1979 nam drogist en buurman Jan Hemmen de winkel met toen alleen nog speelgoed over. Tot aan de beëindiging in 1988 van beide zaken.
De oproep van Hartsema in de media heeft veel oud materiaal opgeleverd. Zelfs tijdens de tentoonstelling hadden bezoekers divers fotomateriaal van oud Wildervank meegebracht. Bij het nieuw verworven fotomateriaal ook foto’s uit 1929 van de padvindersvereniging met jongelieden van toen. En een padvinderskaart van Jan Hak. Voldaan aan alle eisen derde klasse met de onderdelen waar hij voor was geslaagd. Zoals voor de spoortekens, het maken van de verschillende soorten knopen als de mastworp en de paalsteek. En het padvinderssaluut. Op een andere foto uit 1930 staan brandweerlieden, poserend in brandweerkleding bij het gemeentehuis van Paterswolde tijdens de trouwdag van een collega.
