Tekst Hans van Noort [ hansvannoort@parkstadveendam.nl ]
Op vrijdag 24 januari 2020 reist groep 8 (27 leerlingen) van OBS De Viermaster onder leiding van meester Henk Haan richting Westerbork. Vijftien leerlingen van de school zijn geselecteerd om een aantal namen voor te lezen tijdens de nationale herdenking van de bevrijding van het vernietigingskamp Auschwitz. Het is dit jaar 75 jaar geleden dat Auschwitz op 27 januari is bevrijd. De 102.000 namen worden 1 x in de vijf jaar voorgelezen.
Ze gaan niet met een bus op schoolreis, neen, ze leveren een waardevolle bijdrage aan deze herdenking. Enkele ouders rijden. In het voormalige kamp worden ze met een pendelbus naar de plek gereden waar de tent voor deze gelegenheid is opgebouwd. Dit is een kleine 3 km verderop, waar het herkenningsmonument - de omhoog gebogen spoorrails - is te zien.
Er worden in een kleine 5 dagen 102.000 namen voorgelezen van vermoorde medeburgers voornamelijk Joden, Sinti en Roma. Eén dode kunnen we ons voorstellen, we zijn bedroefd om deze unieke mens. Bij 2 wordt het al moeilijker. Zijn het er 100, dan gaat het ons voorstellingsvermogen ver te boven. Zijn het er 1,1 miljoen, zoals in Auschwitz, “dan is dat voor de statistiek” heeft een Joodse filosoof eens gezegd.
De namen worden voorgelezen door zo’n 800 personen, inclusief dus de 15 kinderen van OBS De Viermaster in Veendam.
Ook vanuit Veendam/Wildervank zijn 216 Joodse bewoners gedeporteerd en vermoord. Slechts 15 hebben het overleefd. We noemen enkele namen, willekeurig.
(bron: SHVW – Stichting Herdenkingsstenen Veendam – Wildervank)
Abraham Gans 15 jaar Auschwitz
Judith Meijers 4 jaar Auschwitz
Esther de Levie 66 jaar Auschwitz
Abraham van Delft 33 jaar Sobibor
Martha West 21 jaar Auschwitz
David Leezer 16 jaar Auschwitz
Heiman Leezer 30 jaar Mauthausen
Lyam, 12 jaar, bijt als eerste van zijn klas op vrijdag 24 januari de spits af in Westerbork. Een vrijwilligster leidt hem naar het spreekgestoelte waar hij de 45 namen voorleest. “Ik was best een beetje zenuwachtig,” bekent hij. De tent zit vol, maar je kunt een speld horen vallen. De namen zijn op alfabetische volgorde. Bij bekende Joodse namen zoals Meijer of West of Valk blijven steeds dezelfde achternamen maar komen. Dat betekent dat hele families zijn vermoord… Naam en leeftijd worden genoemd. Het maakte de nazi’s kennelijk niet uit dat ze ook vele jonge mensen en zelfs kinderen om het leven brachten! De kinderen zijn heel stil. Ze moeten op hun leeftijd dit ook verwerken. Hopelijk heeft het een blijvende invloed op hen.
De andere klasgenootjes/voorlezers volgen. Het is een gedenkwaardig moment. Iedereen denkt bij het horen van weer een naam aan de desbetreffende mens. De koude rillingen lopen je over de rug als de leeftijd klinkt – 4 jaar, 15 jaar, 16 jaar…
Lyam woont in de buurt van de Jumbo Veendam en als jongen van 12 jaar gek van voetbal. Hij speelt bij Wildervank in het team: jo.12.1. maar dit is wel even iets anders. Hij komt thuis met het verhaal. Het heeft een enorme indruk op hem gemaakt. Pa en ma besluiten om er zaterdag nog een keertje heen te gaan, maar dan met het hele gezin. Ja, want vader had speciaal een vrije dag genomen om met de kinderen naar Westerbork te rijden! Diep ontroerd zijn ze wat daar gebeurt en is gebeurd.
Bij De Viermaster gaan ze elk jaar met groep 8 naar het voormalige kamp Westerbork. De jongelui krijgen daar een rondleiding. Het is onderdeel van de geschiedenislessen. En wat is het mooi als je de kinderen het op deze manier bijbrengt!
Waarom al die namen voorlezen?
“Om ze nooit meer te vergeten,” antwoorden de kinderen. “Want door de namen te noemen van al die mensen die in de oorlog vermoord zijn, blijven ze in onze gedachten. Want zoiets willen we nooit meer.”
Henk Haan is leerkracht van groep 8. Hij werkt sinds 2007 op De Viermaster. Samen met zijn collegae besteden ze veel aandacht aan dit deel van de geschiedenis. De Viermaster heeft ook het oorlogsmonument bij de grote kerk in Veendam geadopteerd. Jaarlijks leggen ze bij de 4 mei herdenking kransen en lezen ze gedichten voor. Henk Haan: “Het stemt droevig dat ik elk jaar maar weer aandacht moet vragen voor dit fenomeen, maar het hoort bij de opvoeding – thuis en/of op school. Ik merk aan de kinderen dat het ze écht wat doet.” De jongelui krijgen als herinnering een gedicht mee. Het is geschreven door de Dichter des Vaderlands, Tsead Bruinja, in opdracht van het Herinneringscentrum Westerbork voor het
De 102.000 Namen lezen.
Hoeft een naam iets?
Elke naam moet tenminste
Een keer worden gespeld op het gemeentehuis
Vreugdevol door een ouder die met die naam
Een geloof een held een vriend of een familielid
In leven houdt
Elke naam moet minstens vierduizend keer
Worden geroepen vanuit een halfopen buitendeur
Terwijl de warme lucht van het avondeten door een keukenraam
Een koude kinderneus inkrult
Alle namen horen zeker vijf maal op het puntje
Van de tong van een beste vriend te liggen bij de vraag
Naar wie zijn of haar beste vriend is
En Waarom
Geen één naam verdient het om ongefluisterd te blijven
En niet via het oor van een geliefde
Buitengewoon vaak de buik van die ander
Te kriebelen
Daar zijn die namen voor gemaakt
Namen horen een leven lang mee te gaan
En met een heel leven weet u heel goed
Wat ik bedoel
Namen mogen alleen langzaam verdwijnen uit onze gedachten
En niet voordat ze een afscheidsdansje hebben gemaakt
Op onze bevende lippen
Er is geen enkele reden om de naam
Van een muur te schroeven
Als die naam niet een nieuw huis
Te wachten staat
Want een naam wil leven.
Omdat namen zo belangrijk zijn, staan hieronder de namen van de leerlingen van groep 8 van De Viermaster, de klas van meester Henk Haan.
Manoa, Lucas, Lotte, Thomas, Evin, Lyam, Lisanne, Renzo, Suraya, Amaya, Stevano, Noa, Eline, Gracjan, Ignaat-Jan, Trevis.
Mooi gedaan!
Jullie namen herinneren aan die dag in Westerbork!
Bevrijding 13 april 1945? Leeft op deze manier voort. En… daar gaat het om.
Met dank aan Michael Huising voor het ter beschikking stellen van de foto’s.
