Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl
Afgelopen zaterdag was het wederom Open Monumentendag. In veel plaatsen worden monumenten opengesteld om de monumentale gebouwen eens van binnen te bewonderen. Meestal blijven deuren van dit soort gebouwen voor de rest van het jaar gesloten en kan men alleen de buitenkant bewonderen. Voor velen dus een uitgelezen kans om meer over een monument te weten te komen. Zo ook in Veendam.
Eén van de monumenten die was opengesteld is de Ned. Herv. Kerk aan het Kerkplein nabij het Julianapark. De kerk is ook gelijk het oudste gebouw in Veendam. Zoals in veel plaatsen in Nederland vormen kerken vaak het middelpunt in een stads- of dorpscentrum. Vaak ontstond rondom een kerk een woongemeenschap. Ook Veendam bezat reeds vroeg in zijn ontstaansgeschiedenis een kerk. In opdracht van Adriaan Geerts Wildervanck, stichter van Wildervank, werd overgegaan tot de bouw van een kerk die moest globaal tussen de twee economische centra in die tijd, het Bneden Verlaat in het noorden en het Midden verlaat in het zuiden. De eerste steen voor de kerk aan een laan, die het Ooster- en Westerdiep met elkaar verbond, werd gelegd op 24 augustus 1660 door Adriaan Geerts Wildervanck en ingewijd op 5 oktober1662. In Wildervank was men reeds een jaar eerder begonnen met de bouw van een kerk doch werd pas in 1687 voltooid. Daar Adriaan Geerts reeds overleed in 1661 heeft hij zowel de kerk in Veendam als die Wildervank nooit voltooid kunnen zien. Veendam groeide voortvarend als veenkolonie en daar mee ook de bevolkingsaanwas. Waar heden ten dage de kerken leeg lopen liepen ze toen vol. Kerkgang hoorde erbij. En zo kwam het dat de kerk 100 jaar later in 1767 werd vergroot met een extra schip en tevens werd de toren ommetselt en verhoogd.
Opvallend is dat de kerk niet meteen aan de openbare weg staat maar er iets vanaf.
De Kerk was tot voor de afbraak van de voormalige fietsenzaak van Stant en de aanleg van de Pinksterstraat alleen toegankelijk via een pad tussen de Kerkstraatschool en de naastgelegen fietsenzaak van Stant. Het Kerkpad werd geflankeerd door oude eiken.
Door afbraak van deze woning, tbv. van de aanleg van de Pinksterstraat, werd de kerk beter zichtbaar vanuit de Kerkstraat. De kerk heeft dus nooit direct aan de laan gestaan.
In de eerste honderden jaren werd er rondom de kerk begraven, dus ook op het gedeelte waar we nu parkeerplaatsen en de toerit vanaf het Kerkplein vinden in het Julianapark. Door latere uitbreidingen is het kerkhofnaar het oosten en zuiden opgeschoven en werd er niet meer rondom de kerk begraven. Ook op het kerkhof zijn monumentale graven te vinden. Door de gefaseerde aanleg van het Julianapark rondom het kerkhof kwam de kerk en begraafplaats in een groen oase te liggen. Het geheel werd door een hekwerk omsloten en was toegankelijk via een aantal poorten zoals er één gelegen was aan het kerkpad.
Het pad naar de kerk en achtergelegen Plantsoen werden in die tijd 's avonds nog met hekken afgesloten. Het was niet toegestaan om zich buiten de openingstijden in het park te begeven en Evert Bos zag hier streng op toe. Het plantsoen was toen nog echt een park waarbij het betreden van het gazon bv. niet werd toegestaan. Plantsoenopzichter Evert Bos woonde in een prachtig nostalgisch huisje dat zich net buiten de poort voor de kerk aan het kerkpad bevond.
De kerk beschikt tevens over een imposant orgel. Het oorspronkelijke orgel werd in 1824 vervaardigt door orgelbouwer Timpe. In 1927-1928 werd het orgel vernieuwd, en vervangen door een orgel van Faber & Dienes Het prachtige houtsnijwerk werd vervaardigt door de bekende kunstenaar H.A. Ter Reegen. Het instrumentarium werd verzorgt door musicus Friedrich Schmidt Marlissa.
Het aanzicht van de kerk is diverse malen veranderd en zal ook in de toekomst weer een ander beeld geven. Van het vele groen dat zich rondom de kerk bevond is weinig overgebleven en zo ‘bloot' als ze er nu bij staan stond ze nog nooit.
Dit jaar, 2012, is een belangrijk jaar voor de kerk. Zoals u reeds heeft gelezen werd de kerk op 5 oktober 1662 ingewijd en dat betekent dat de kerk in oktober haar 350- jarig bestaan viert. In 1962 werd het heugelijke feit van het 300-jarig bestaan nog vereeuwigd met het verschijnen van een jubileumboek. Ik ben bang dat de viering van het 350- jarig bestaan geluidloos voorbij gegaan wordt. Tot op heden heb ik nog niet vernomen dat er iets ondernomen wordt om het jubileum van de kerk te vieren. Toch zou het gebouw een viering verdient hebben. De kerk is bijna net zo oud als Veendam zelf en de kerk heeft het straatleven van de Veendammer bevolking 350 jaar aanschouwd. Waar de omgeving continu veranderde heeft het kerkgebouw stand gehouden en is het op wat bouwkundige veranderingen nagenoeg gelijk gebleven aan de laatste uitbreiding in 1767. Helaas hebben Veendammer gemeentebesturen niet zoveel met monumenten en ik vraag mij dan ook af of er iemand binnen het Veendammer gemeentebestuur is die weet dat het oudste gebouw van Veendam dit jaar een jubileum viert. Misschien worden ze wakker na het lezen van dit verhaal maar ik denk dat ze zich omdraaien en verder slapen.
