Door Henk Drenth

ATELIERROUTE - Tijdens de Atelierroute Oost Groningen is er een unieke gelegenheid om een kijkje te nemen in de ateliers van de deelnemende kunstenaars. Op zaterdag 11 september had Anneke Gebert-Venema, van Omange Terra Art aan de Sluisweg in Ommelanderwijk, de deuren ook wijd open gezet.

Anneke maakt kunstobjecten van allerlei vormen met de techniek van het raku stoken. De techniek komt uit Japan en het werd gebruikt om theekommen te maken voor een eeuwenoude theeceremonie binnen de Zen cultuur. Raku betekent, 'vrede, welzijn en geluk'. Dat is ook wat Anneke vindt in het vervaardigen van keramiek en het stoken daarvan.

Het raku stoken heeft haar enorm aangegrepen. Een heel boeiend proces en ze kan haar expressie erin kwijt. Het is een uitdaging omdat het uiteindelijke resultaat ook heel spannend is. Er is veel te sturen door ervaring en kunde, maar de uiteindelijke effecten dat zo typerend is voor het raku stoken is nooit precies te voorspellen. De werken zijn voor decoratie zowel binnen als buiten in de tuin te plaatsen.

Ondanks dat het van tijd tot tijd regende was er een regelmatige toeloop van belangstellenden te begroeten. Het weer was er niet erg gunstig voor te noemen. In het atelier blijft men wel droog, maar het raku stoken is een buitengebeuren.

Het binnengebeuren is dan al lang en breed geweest. Van een zogenaamde broodje klei worden de kunstwerken gevormd en gekneed. Het werkstuk wordt vervolgens drie weken te drogen gelegd.

Na het drogen wordt het 'biscuit' keramiek, zoals het dan heet, van glazuur voorzien. Hierin zit voor een belangrijk deel de kneep voor de aparte kleuren. Anneke heeft een eigen recept voor het bereiken van de verschillende kleureffecten. Ook daarin kan men haar werk herkennen. Ze is al zoveel aan het experimenteren geweest dat alleen de mooiste glazuren op de objecten worden toegepast.

De oven wordt tot 1000 graden gestookt. Er staat een 'echte' oven voor de grotere objecten. Voor deze gelegenheid was de oven een oude oliedrum die middels een gasbrander op temperatuur wordt gebracht. De oven is binnen voorzien van speciale isolatiemateriaal. De werkstukken worden met een grote grijptang er in geplaatst en de oven wordt afgesloten.

Na een kwartier worden de objecten een voor een uit de oven gehaald. Door de plotselinge afkoeling in de buitenlucht ontstaan er de typische craquelé effecten in het glazuur. Daarna worden de objecten met de tang (nog steeds erg heet) in een ouderwetse metalen vuilnisemmer met houtkrullen geplaatst. Door de grote hitte ontvlammen de houtkrullen onmiddellijk. Na een poosje gaat de deksel erop en de zuurstoftoevoer wordt afgesloten.

Twee kikkerfiguren waren door twee bezoekers al gekleid en hadden ook de tijd gehad om te drogen. Een glazuurlaag moest nog worden aangebracht. In het glazuur zit een koperoxide toevoeging. Door het afsluiten van de vuilnisemmer word alle zuurstof 'opgevreten' door het vuur. Zonder zuurstof verkleurde de oxide tot diep koperrood.

Het koolstof van de houtkrullen, dat door de afsluiting niet kon verbranden, is in de craquelé scheurtjes getrokken en heeft het donker gekleurd. Dit effect maakt het ook zo typerend voor raku gestookte objecten. Op de gedeelten waar geen glazuurlaag was aangebracht is de klei zwart en dof geworden door de koolstof.

Na 10 minuten ongeveer werden de objecten vanuit de vuilnisemmer in een metalen bak met water gelegd om af te koelen. Het was met veel stoomontwikkeling. Na het afkoelen was het met een zeepsopje poetsen geblazen om het roet te verwijderen en om de glans te verkrijgen.

Het uiteindelijke resultaat is ook een heel spannend proces door de verschillende toevoegingen in het glazuur. Zo kunnen er uiteenlopende kleuren worden verkregen.

Anneke staat op verschillende keramiekmarkten in binnen en buitenland. De laatste jaren zijn er verschillende exposities geweest in uiteenlopende plaatsen als Wolvega, Sappemeer, Groningen, Medemblik, Lelystad, enzovoort.

Het zou zo maar kunnen dat het in het oude Japan oorspronkelijk niet de bedoeling was dat bij het vervaardigen van de theekommen het glazuur ging barsten. Door het te vroeg uit de oven te halen. Maar theekommen met gebarsten glazuur klinken niet helder maar dof en konden zo de stilte van de ceremonie ook niet verstoren.

De Atelierroute Oost Groningen wordt ook aanstaande zaterdag en zondag (25 & 26 september) nog gehouden.

Voor meer foto's, zie ons fotoalbum.