Van 31 maart tot 7 april is het wereldwijd autisme awareness week, een week waarin wordt stilgestaan bij autisme.

Prikkels, we krijgen ze allemaal de hele dag door binnen. Visuele prikkels via onze ogen, geluiden via onze oren, reuk via onze neus en voelen via onze huid. Het brein van de meeste mensen filtert deze informatie en zorgt er voor dat men zich alleen bewust word van de dingen die van belang zijn. Bij mensen met autisme is dit filter vaak niet of verminderd aanwezig en komen alle prikkels bewust binnen, dit leid dan tot overprikkeling.

Stel je voor, een leslokaal met 30 leerlingen, of een kantoortuin op het werk met 12 of meer collega's. Overal is beweging, geluid en geuren. Voor heel veel mensen is het al moeilijk om in zo'n omgeving de concentratie te bewaren maar als al deze prikkels ook nog eens ongefilterd binnen komen, zoals gebeurd bij mensen met autisme, dan kun je je helemaal niet meer concentreren. De hersenen van deze mensen zijn dan zo druk bezig om orde te scheppen in de vloedgolf van prikkels dat er geen capaciteit meer is om deze informatie nog te kunnen verwerken. Het gevolg kan dan zijn uitputting door overprikkeling of erger, een autistische meltdown of zelfs een shutdown.

Meltdowns zijn iets wat ieder mens wel eens meemaakt, alleen komt het bij mensen met autisme vaker en heviger voor. Een meltdown is niets meer dan het over de kop gaan van het zenuwstelsel, een kortsluiting in de hersenen door te veel prikkels. Meltdowns manifesteren zich in twee vormen:

• Een uitbarsting is een ontlading naar buiten, als een explosie. Alles komt er met flinke kracht uit, in woorden en/of fysiek, bijvoorbeeld door anderen te raken of dingen kapot te maken. De emotie hierbij is (ongerichte) woede, als reactie op de te hoge prikkeldruk.
• Een instorting is een ontlading van die spanning naar binnen. Als bij een implosie van een gebouw bezwijk je onder alle stress en frustraties en vaak word je negatief naar jezelf. Bij het instorten is vooral angst de leidende emotie, als direct gevolg van het niet aankunnen van het teveel aan prikkels.

Een shutdown is dichtklappen. Ook dit is er een soort kortsluiting: er ontstaat vervreemding, dissociatie, je raakt jezelf kwijt en het contact met je gevoel en emoties. Je bent verdwaald, maar zit vast in een beklemmend onvermogen. Je bent op deze manier wel verder van de prikkeldruk vandaan, maar de prijs daarvoor is hoog en de hersteltijd lang.

Overprikkeling is niet altijd te voorkomen en hoort er ook gewoon bij. Wie is niet vermoeid na een middag vergaderen met een groep mensen, een dag vol tentamens op school of een drukke dag op het werk. Het is echter zaak om genoeg hersteltijd te krijgen na de overprikkeling om meltdowns of shutdowns te voorkomen. Er zijn een aantal hulpmiddelen voor mensen met autisme die er voor kunnen zorgen dat de draagkracht wat groter word:

• Voldoende rust en ontspanning
• Duidelijke structuur en dagindeling, op een vaste tijd naar bed en op een vaste tijd weer opstaan
• Gezond en regelmatig eten
• Je eigen grenzen kennen, accepteren en aangeven en luisteren naar je lichaam
• "Nee" durven zeggen
• Praat met je omgeving over je prikkelgevoeligheid en hoe dit jou beïnvloed
• Lichaamsbeweging. Wandelen, fietsen, sporten
• Prettig zittende kleding
• Technische hulpmiddelen zoals een noice-canceling hoofdtelefoon of een zonnebril

Ook kan de omgeving er voor zorgen dat mensen met autisme minder snel overprikkeld raken, bijvoorbeeld:

• Prikkelarme werkplekken, plaats een autist niet in een kantoortuin
• Hou bij lange vergaderingen om het uur een korte pauze van 5-10 minuten zodat mensen even naar de wc kunnen of even uit de drukte
• Kinderen met autisme leren misschien beter in een rustige omgeving, zoals thuis, Geef ze die ruimte
• Als iemand met autisme aangeeft dat hij of zij overprikkeld raakt, geef ze dan de ruimte om weer tot rust te komen

Met een beetje hulp en begrip uit de omgeving kan iemand met autisme net zo goed functioneren in de maatschappij als iedereen. Dus de volgende keer als u iemand ziet in het openbaar vervoer, of in de supermarkt, met een koptelefoon op en een zonnebril denk dan niet "wat associaal" maar bedenk dat dit heel goed iemand met autisme kan zijn die probeert om de hoeveelheid prikkels die hij of zij binnen krijgt te beperken om mee te kunnen komen met de rest van de maatschappij.