Oud Veendam

Borg Veenlust en omgeving, deel 1



Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl


Voor een aantal afleveringen terug toonde ik een aantal opnamen van de vele borgen die eens in het Veendammer straatbeeld stonden. Ze zijn reeds meer dan honderd jaar terug gesloopt en leven alleen nog voort in straatnamen. De bekendste naam bij veel Veendammers is de naam Veenlust. Hoewel de borg reeds in 1883 werd afgebroken leefde de naam voort in één van de mooiste gebouwen die Veendam rijk is geweest, het Duitsche restaurant dat stond op de wereldtentoonstelling van 1883 te Amsterdam, en onderdak zou gaan bieden aan de sociëteit Veenlust. De sociëteit Veenlust wordt door de oudere generatie niet allen herinnerd door het gebouw maar ook vooral vanwege de prachtige tuin die achter het gebouw gelegen was. Ook het naastgelegen sporterrein wordt vaak met Veenlust en de tuin geassocieerd. Om de jongere generatie een beeld te geven wat eens is geweest en wat Veendam in de loop van de jaren is kwijtgeraakt aan de vernieuwingsdrang in de jaren zestig wil ik in de komende drie afleveringen met beelden een indruk geven van datgene waar ouderen nog met weemoed en plezier aan terug denken.

Met deze collage van foto's wil ik een beeld geven van het oude centrum, met de nadruk op het oude Veenlust, de daarbijbehorende tuinen en het oude sportterrein. Van dit alles is tegenwoordig niets terug te vinden. Een van de oudste delen van Veendam is verworden tot een winkelcentrum en de daarbijbehorende parkeerplaatsen. De historie leeft slechts voort in oude beelden. De beelden geven de veranderende infrastructuur weer die heeft plaatsgevonden sinds het einde van negentiende eeuw tot aan nu. Nog altijd kijk ik graag naar de oude beelden en stel mij voor hoe mooi en groen het centrum van het oude Veendam er vroeger heeft uitgezien. Als er een tijdmachine zou bestaan, zou ik de eerste zijn die een kaartje kocht om af te reizen naar het Veendam aan het eind van de negentiende eeuw en dan een wandeling maken door het oude centrum in een tijd waarin het leven nog rustig verliep en het straatbeeld werd gedomineerd door voetgangers, koetsen en wagens getrokken door paarden en een eenzame fietser. Maar helaas dat is slechts een droom en we zullen het moeten doen met de beschikbare beelden, verhalen en een boel fantasie.

De borg Veenlust zoals deze stond op de plaats van het huidige Veenlust. De foto werd gemaakt vlak voor de afbraak. Nadat de laatste bewoner was overleden is het pand gekocht door enige burgers van aanzien in Veendam. Op de plaats van de oude borg werd het in 1883, op de wereldtentoonstelling in Amsterdam, ge-kochte Duitse restaurant opgebouwd.

Hierbij een zeer oude foto van Veenlust omstreeks de negentiger jaren van de negentiende eeuw, genomen vlak na de bouw van het Duitse restaurant.

Een foto van Veenlust uit 1903. In de voortuin is de rijke en weelderige beplanting te zien die het aanzien van Veenlust verfraaiden.

Een foto van Veenlust omstreeks 1910. De weg was nog onverhard en de kademuur is nog niet aanwezig. Aan de elektriciteitspaal kan men wel al opmaken dat Veendam over elektriciteit beschikte en dat er elektrische straatverlichting aanwezig was.

Een foto van voor 1920. De praam op de foto en het gat in de wal geeft aan dat er een begin wordt gemaakt met de aanleg van een kademuur. De weg is nog onverhard. De beide lindebomen aan weerszijden geven het oude Veenlust een prachtige aanblik.

Een foto omstreeks 1920. Op de foto ziet men stratenmakers die zorgen voor de verharding van het Oosterdiep. Ook de kademuur is reeds aangelegd. Voorbij zijn de tijden van stoffige of modderige wegen.

Een foto uit het eind van de twintiger jaren. Zie hoe idyllisch het oude Veenlust er bij ligt. De wegen zijn verhard en het geheel geeft een opgeruimde en nette aanblik.

Een prachtige historische foto genomen voor Veenlust. Het geeft een straatbeeld weer zoals men dat tegen kon komen in de jaren twintig. Op de foto rechts ziet men de strowagen van een stromenner, die hier zijn paarden voert. Op de foto poseren enkele burgers. De fiets is dan nog het voornaamste vervoermiddel. De foto als geheel geeft een prachtig straatbeeld uit de tijd van weleer.

Deze foto is genomen in het begin jaren dertig. Wat opvalt is de uitbreiding die Veenlust heeft ondergaan. Aan de rechterzijde werd er een nieuw gedeelte aangebouwd met daarin zalen, een schouwburg en de Veenlustbioscoop. Te zien is ook dat de omgeving van Veenlust, door de uitbreiding, minder groen is geworden. Een deel van de imposante balustrade heeft moeten wijken voor de uitbreiding. Ook de beplante voorzijde heeft danig moeten inboeten en geeft niet meer de rijke en sprookjesachtige uitstraling weer die Veenlust voorheen had.